Werkvormen om de leerstof aan te bieden of de leerlingen aan het werk te zetten

Directe instructie

Je legt leerlingen iets uit of geeft hen aanwijzingen over hoe ze (nadien) te werk moeten gaan. Op deze website vind je meer informatie over waarom directie instructie zinvol is, en hoe je het best aanpakt.

Uitleggen:

doceren

Dat doceren geen goede werkvorm is, wordt stilaan een veel verspreide misvatting. Voor bepaalde doeleinden is het een zeer geschikte werkvorm, zelfs in een LO les.

Geschikt voor

het aanbrengen van nieuwe of moeilijke begrippen, concepten of verbanden,
het geven van een instructie waarna leerlingen zelfstandig aan de slag gaan,
informatie over wat ze nog niet weten of kennen.

Aandachtspunten

Je selecteert zorgvuldig de zaken waarvoor ze jouw uitleg nodig hebben.

Je zorgt dat je uitleg kort en helder is (maximum 10 minuten).

Je zorgt voor een duidelijke structuur.

Je geeft concrete voorbeelden en illustraties.

Je ondersteunt je uitleg met visueel materiaal.

Voordoen:

demonstratie

Je toont je leerlingen hoe ze iets moeten doen. Jouw handeling is het model voor wat je leerlingen nadien zullen moeten nadoen in de verwerkingsfase. Daarom heet deze werkvorm ook 'modelling'. Afhankelijk van het onderwerp kan je de demonstratie ook (deels) op het digibord of een tablet laten zien.

Via deze link ontdek je voorbeelden en de stappen die je moet volgen bij een demonstratie

Meedenken: onderwijsleer-gesprek

Je stelt je leerlingen gerichte vragen om ze tot een bepaald inzicht te laten komen. Je stelt geen vragen over dingen die ze niet kunnen weten. Wel gebruik je eventueel een hulpmiddel zoals een kaart, een afbeelding, een bron,... waaruit leerlingen antwoorden kunnen afleiden.

Je zorgt voor veel structuur en een strakke leiding.

Je bereidt jezelf grondig voor met kennis- èn denkvragen.

Kijk hier voor richtlijnen hoe je een OLG uitvoert.

Werkinstructie

Je zet je leerlingen zelfstandig aan het werk. Met behulp van de instructie, en eventueel leermiddelen die jij hen aanbiedt, ontdekken je leerlingen zelf nieuwe leerstof. Dit loopt trager dan directe instructie, maar leidt vaak wel tot diepgaander en realistischer leren. Het traint ook bepaalde (onderzoeks)vaardigheden.

Ontdekkend leren

Je leerlingen gaan gericht op zoek naar nieuwe leerstof. Je biedt hen een onderzoeksvraag aan waarop ze zelf antwoorden zoeken. Het leermateriaal waarmee en waarin ze zoeken wordt door jou afgebakend.

(Labo)proef

Je leerlingen experimenteren om te leren. Ze doen iets, al of niet met een stappenplan, met als doel er (later) theorie of vaardigheden mee te verwerven.

Excursie

Je leerlingen gaan buiten de klas op ontdekking. Ze observeren en ontdekken. Ofwel is er vooraf al theorie gezien waaraan deze observatie gekoppeld wordt, ofwel wordt de oberservaties nadien verwerkt.

Lees meer in het boek 'Wijze lessen' onder bouwsteen 2: Geef duidelijke, gestructureerde en uitdagende instructie.

Ervaringsleren

Van proberen kan je leren

We spreken van 'learning by doing' of 'ervaringsleren' wanneer je leerlingen iets aanleert door het te laten ervaren. Ervaringsleren is 'leren door doen'. Het is een proces waarbij men door in de ervaring te stappen kennis, vaardigheden en attitudes verwerft.

Ervaringsleren is bijzonder geschikt voor het aanleren van vaardigheden. Je kan leerlingen bijvoorbeeld leren informatie op te zoeken door het te doen. Als iemand voldoende uitgedaagd wordt, moet hij of zij uit zijn comfortzone komen en iets nieuw proberen om de taak tot een goed einde te brengen. Andere vaardigheden die je kan leren door te doen zijn

in groep samen te werken,
een bron of kaart kritisch analyseren,
een gesprek voeren,
de helpersfunctie tijdens een LO les
een sollicitatiegesprek voeren....

Essentieel hierbij is dat leerlingen reflecteren over hun ervaring en wat ze daaruit leren. Dit is nodig om het geleerde te verankeren. Vragen die je kan stellen: 'Hoe heb je dit aangepakt?', 'Wat ging makkelijk en wat vond je moeilijker?', ' Wat gebeurde er precies?', 'Hoe zou je jezelf nog kunnen verbeteren?', 'Hoe kan je dit toepassen in de toekomst?'. Vaak wordt gebruik gemaakt van haltmomenten terwijl leerlingen iets ervaren. Deze zorgen er voor dat leren tijdens zo'n ervaarmoment bewuster gebeurt.

In elk geslaagd leerproces zitten immers vier fases vervat, die in een willekeurige volgorde doorlopen kunnen worden: concreet ervaren, waarnemen en overdenken, abstracte begripsvorming en actief experimenteren. Dit is de leercyclus van Kolb.

Deze leercyclus is een handig model om inzicht te krijgen in de stappen die in elk leerproces belangrijk zijn.